Heiau— ʻŌlelo Noʻeau #1501Ka nīoi wela o Pākaʻalana.The burning nīoi of Pākaʻalana heiau.Wood of the nīoi was used for part of the Waipiʻo Valley heiau on Hawaiʻi Island. To tamper with the wood in places of worship is to invite trouble.
He aha ia mea ʻo ka heiau?
ʻO ka heiau kahi e hoʻomana ai ka poʻe i nā akua Hawaiʻi kahiko a me nā ʻaumākua. He wahi ka heiau e hoʻoikaika ai i ka pilina ma waena o ka poʻe a me nā akua. ʻOiai ua pili nā akua i ke ao kūlohelohe, he wahi ka heiau e hoʻoikaika ai i ka pilina o kānaka me ke ao kūlohelohe. Noho mana nō hoʻi nā akua ma luna o nā ʻoihana like ʻole a kānaka, no laila, ma ka heiau e pule ai no ka hoʻoikaika ʻana ma kekahi hana, a me nā pōmaikaʻi ma ia hana.
Pehea e hoʻonui ʻia ai ka mana ma ka heiau?
Hō mai nā akua a me nā ʻaumākua i ka mana i ka poʻe. ʻO ka heiau kahi koʻikoʻi e hoʻomana ai a e hoʻonui ai hoʻi i ka mana. Eia hou, ma ka hana pono e hoʻonui ai i ka mana; ʻo ka mālama pono ʻana i nā kānaka a me ke ao kūlohelohe kekahi hana pono.
Ma ka heiau, pule ʻia nā pule, mele ʻia nā mele, a hoʻokupu ʻia nā hoʻokupu. Ma ia ʻano hoʻokupu ʻana e hoʻoikaika ai i ka mana o nā akua a me ka mana o ka poʻe nāna i hoʻokupu. ʻO ko ka heiau mana pū kekahi i hoʻoikaika ʻia ma ia hoʻokupu ʻana, a ma ka noho ʻana mai o nā akua. Ke noho ke akua ma ka heiau, noho ma kona ʻano ʻuhane paha, kona kinolau paha, a me ke kiʻi paha.
No ke akua wale nō ka pule ma ka heiau?
He haʻawina ko nā huaʻōlelo i pule a mele ʻia paha ma ka heiau. He ʻike naʻauao ko laila no ke ʻano o nā akua, no ka mālama ʻana i nā akua, a no ka hana kūpono hoʻi. Pēlā e aʻo ai ka poʻe i ka hana kūpono ma ka hoʻomana ma ka heiau.
Pehea i pili ai ke kinolau me ka hoʻokupu?
Nui nā ʻano kinolau like ʻole o nā akua: ʻo ka lāʻau ʻoe, ʻo ka holoholona ʻoe, a ʻo ke kumumea hoʻi ʻoe o ke ao kūlohelohe, e laʻa hoʻi me ka wai a i ʻole ke ahi. Hoʻokupu ʻia nā kinolau lāʻau a me nā kinolau iʻa o nā akua a me nā ʻaumākua, me ka mahalo a me ka manaʻo e hoʻoikaika ʻia ko lākou pilina i ka heiau.
Ua loaʻa kā ka heiau no ka heʻe nalu?!
I ka wā kahiko, ua hoʻomana nā kūpuna ma nā ʻano heiau like ʻole. ʻO ka māpele kekahi ʻano heiau, he heiau hoʻouluulu ʻai kēia. He kūʻula kekahi ʻano heiau no ka hoʻouluulu iʻa. Ua loaʻa ka heiau e ʻimi ai nā aliʻi nui i ka maluhia a me ke ola o ko lākou aupuni. He luakini ia ʻano heiau, he heiau nui loa. Ua loaʻa ka heiau e hoʻomana ai i nā ʻaumākua. Ua loaʻa kekahi heiau no ka hula, ke kuku kapa, ke kia manu, ka heʻe nalu, a me nā ʻano ʻoihana like ʻole o ka nohona.
ʻOiai ʻokoʻa ke kumu o nā heiau, ʻokoʻa hoʻi ke ʻano, ka nui, me kahi i kūkulu ʻia ai. He liʻiliʻi a nōhie kekahi heiau. He nui kekahi nona ke kīpapa, ka paepae, a i ʻole paha ka pā. Kīpapa ʻia ka hapa nui o nā heiau i ka pōhaku. Aia nā heiau ma ʻō a ma ʻaneʻi: ma ka nahele o uka, ma ke kuahiwi, ma ka ʻae kai, a ma ke kai nō hoʻi.
He mea nui ke kuahu no ka hoʻokupu. Aia i nā heiau nui kekahi mau hale a lele paha no nā hana pili hoʻomana o kēlā lā kēia lā. ʻO kekahi ʻano hale ka hale mana. Ma laila hoʻi e mālama ʻia ai nā hana laʻa loa. ʻO kekahi ʻano hale ka hale kiʻi. Ma laila hoʻi e mālama ʻia ai nā kiʻi.
Mai kahi loloa mai ka pōhaku o kekahi heiau. Ua kū lālani nā kānaka e hāʻawi aku ai i nā pōhaku mai kahi lima a i kahi lima aku a hiki i kahi e kīpapa ʻia ai ka heiau. I kekahi manawa, he mau mile ka lōʻihi o ka lālani kanaka!
Ka heiau i kēia wā
He wahi koʻikoʻi ka heiau e hoʻoikaika ʻia ai, e alakaʻi ʻia ai, a e hoʻoulu ʻia ai nā kānaka. Kala kahiko ke kau ʻia ʻana o kēlā pōhaku kēia pōhaku o ka heiau ma ko lākou wahi e waiho nei e ko kākou poʻe kūpuna. No laila, ke ʻike maka kākou i kekahi heiau, ʻike pū ʻia nā kūpuna. ʻIke ʻia ko lākou alu like ʻana i ka hana nui ma ka waele ʻana i ke kahua a me ke kūkulu ʻana i ka heiau. A inā e mālama pono ʻia ka heiau, e kau ana nā maka o nā hanauna ma hope kekahi.
ʻO ka minamina naʻe, ua wāwahi ʻē ʻia nā heiau he nui wale. Wāwahi ʻia e ka poʻe, nā holoholona nui, a me nā manehu kūlohelohe paha. Waiho wale ʻia ka hapa nui o nā heiau, e uluāhewa ai ka nāhelehele.
Aia nō naʻe ke kū nei kekahi mau heiau me ka ikaika. Ua hoʻāla ʻia ʻo Hāpaialiʻi a me Keʻekū i Kahaluʻu, Hawaiʻi. Waele pinepine ke kaiaulu a me nā ʻona o ka ʻāina i ka nāhelehele ma ka heiau ʻo Kāwaʻewaʻe i Kāneʻohe ma Oʻahu.
E like hoʻi me ka wā ma mua, he wahi laʻa ka heiau e hoʻoikaika ʻia ai ka mana a me ka pilina. Eia hou, ma ka nānā ʻana i nā pā pōhaku o ka heiau, ʻike ʻia kā ʻaʻohe kimeki! Pehea lā e paʻa ai? Ua paʻa nā pōhaku i kekahi i kekahi. Kaukaʻi like kekahi i kekahi. ʻEʻole nā pōhaku niho o lalo, kū ai nā pōhaku o luna. ʻEʻole nā pōhaku liʻiliʻi e piha ai nā hakahaka i waena o nā pōhaku nui, paʻa ai nā pōhaku nui. ʻO ka pilina o ia mau pōhaku ka mea e paʻa ai lākou. Ua like paha ia me kākou, kānaka—ikaika i ka lōkahi, lōkahi a paʻa pono, paʻa pono i ke aloha ʻāina, pēlā e ō mau ai. He mana ko ka pōhaku, he mana ko kākou pākahi. He mana aha ia ou?
